Yaşın değiştirilmesi talebiyle başvurulan bir dava türüdür. Uygulamada genellikle yaş düzeltme talebiyle başvuran kişiler evlilik (mahkeme kararı ile yaş büyütme), askerlik, emeklilik, ehliyet için yaş büyütme, eğitim gibi nedenlere dayanarak dava açmaktadır.
Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 35. maddesinde yaş düzeltimine dair genel hükümler düzenlemiştir: Nüfustaki kayıtların (kişinin adı, yaşı…) ancak kesinleşmiş mahkeme kararlarıyla mümkün olduğunu belirtmiştir.
Yaş düzeltimi davası açılabilmesi için belirtilen en önemli koşul; yaşı düzeltilecek olan kişinin açılan davada hukuki yararının bulunması gerektiğidir.
Diğer koşul ise doğumun hastanede ve resmi kurumda gerçekleşmemiş olmasıdır. Resmi kurum ve hastanedeki kayıtlar kesin olduğundan mahkeme resmi kurum bilgilerini dikkate alacaktır. Hastane kayıtları olmadığından kişinin okula başlama kaydı gibi resmi düzenlemeleri sorgulayarak davayı açan kişinin hukuki yararı olup olmadığına karar verecektir.
Kişinin yaşını küçültmek amacıyla doğum tarihini değiştirme talebinde bulunduğu hallerde kardeşiyle aynı tarihte istemesi halinde mahkeme tarafından talep reddedilecektir. Annenin doğum esnasında her iki çocuğunun doğum tarihinde kesişmesi durumu oluşacaktır. Mahkeme yaş düzeltimine ilişkin taleplerde kardeşlerin yaş ve doğum tarihini de dikkate alacaktır.
Hukuki durumlar nedeniyle de yaş düzeltimi davası açılabilecektir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 218. maddesinin ikinci fıkrasında, “Kovuşturma evresinde mağdur veya sanığın yaşının ceza hükümleri bakımından tespitiyle ilgili bir sorunla karşılaşılması halinde; mahkeme, ilgili kanunda belirlenen usule göre bu sorunu çözerek hükmünü verir.” düzenlenmiştir. İlgili kanunda mağdurun veya sanığın yaş durumuna göre mahkeme tarafından verilecek kararı (cezayı) etkilemesi nedeniyle gerçek yaşın tespiti yapılabilecektir.
Yaş tahsisi talebiyle açılan dava, yaş düzeltim talebiyle açılan dava ile aynı anlama gelmektedir. Kişinin yaşına dair artırım, değiştirme veya büyütme talebiyle görülen dava olup aynı şart ve koşulları barındırmaktadır.
Yaş düzeltme davasında, yaşın küçültülmesine ilişkin talepte bulunulabilir. Öncelikle ilgilinin davayı açmakta hukuki yararının bulunması gerekmektedir. Mahkeme aile durumu, anne ile çocuğunun yaş aralığı, ilgili resmi kurumlara müzekkere yazılması ve dış görünüşünün yaşını gösterip göstermediği gibi yaş küçültmek için gerekli evraklar için araştırmalar yaparak sonucuna göre hüküm kuracaktır.
Başvuru davanın açılacağı mahkemeye yapılmalıdır, ilgilinin yerleşim yerinin bulunduğu asliye hukuk mahkemesidir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na uygun, görevli ve yetkili mahkeme belirtilerek dava dilekçesi hazırlanmalıdır. Dava dilekçesinin hazırlanması mahkeme tarafından ret kararı vermemesi nedeniye önemlidir. Dilekçe, zaman ve hukuki kayıpların meydana gelmesini önlemek amacıyla mutlaka uzman bir avukat tarafından düzenlenmelidir.
Dilekçe ve dilekçe ekine sunulan delillerle birlikte ilgili adliyenin tevzi bürosuna başvuruda bulunarak dava harç ve masraflarının yatırılmasıyla birlikte dava açılmış olacaktır.
Bedelli askerlik yapılabilmesi için en önemli şart yaştır. Yaş sınırı nedeniyle kabul edilemeyecek kişiler, yaş düzeltme davası açarak bedelli askerliğe tercih edilmek istediklerini belirtmektedir.
Yargıtayın kararında, davanın hukuki yararı olmadığı saptanması ve Askerlik Kanunu’nun 81. maddesinin 1. fıkrasında, resmi hastane doğum kayıtları esas alınarak yapılan yaş değişikliklerinin dikkate alınmayacağı belirtilmiştir.
Evlenmek için kadın veya erkeğin belli bir yaşta olması gerekmektedir. Türk Medeni Kanunu’na göre 18 yaşını dolduran kimse izinsiz veya mahkeme kararı olmaksızın evlenebilecektir.
17 yaşını dolduran kişi ise ancak yasal temsilcisi izni ile evlenebilecek, yasal temsilcinin haklı bir neden olmaksızın izin vermemesi halinde hakim mutlaka yasal temsilciyi dinleyerek küçüğün evlenmesine izin vermeme nedenini soracaktır. Mahkeme değerlendirmesi sonrasında evliliğe dair bir hüküm kuracaktır.
16 yaşını dolduran kişinin evlenmesi için mahkeme kararı ile izin çıkarılması gerekmektedir. Mahkeme olağanüstü bir durum ve önemli sebebin olması halinde evlilik için izin kararı çıkaracaktır.
İnsanlar genellikle yaş konusunda mahkemede ne diyeceğini bilemese de yaşını eninde sonunda küçültme yapmak ister.
Kanunen belirtilen yaş sınırlarına uymayan kimseler, resmi kayıtlardaki yaşını düzeltme nedeniyle dava açmaktadır. Ancak resmi kayıtlara ve doğum raporuna göre hukuki yarar bulunduğu gözetilerek düzeltim gerçekleşmesi şart ise davanın kabulüne karar verilmektedir. Sonuç olarak; hukuki yarar olmaksızın ve sadece evlenme isteği nedenine dayanılarak dava açılması halinde mahkeme talebi reddedecektir.
Emeklilikte kademeli yaş uygulaması getirilmesiyle beraber yaş büyütme talepli davaların açılmasında da bir artış meydana gelmiştir. Ancak nüfus kaydındaki doğum tarihi olarak ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlanılan tarih emeklilikte geçerli olmaktadır.
Sigortalı olarak çalışmaya başlanılması sonrasında dava açılarak yaş büyüten kişinin değişen yaşı emeklilik işlemlerinde dikkate alınmayacaktır.
Basit yargılama usulüne tabi olduğundan yazılı yargılama usulüne tabi olan davalardan daha kısa sürecektir. Mahkemenin iş yoğunluğu, duruşma günü verme ve delil toplanması durumları da dahil olmak üzere davanın süresi 1-3 ay kadar sürmektedir.
Yaş düzeltme davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yer yönünden yetkili mahkeme ise yaş düzeltme talebinde bulunan kişinin yerleşim yeridir.
Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 36. maddesinde davayı kimlerin açabileceği düzenlenmiştir:
Yaş düzeltme talebinde, harç ve masraflar dava açılırken yatırılmalıdır. Harç, maktu olup 2021 yılında başvuru harcı 54,40 TL’dir. Peşin harçla birlikte harç masrafı yatırılacak, mahkemenin yapacağı tebligat giderleri gibi mahkeme masraflarını içeren gider avansı vezneye yatırılacaktır.
Nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltme davaları, çekişmesiz yargı işlerinden sayıldığı için basit yargılama usulüne tabi tutulmaktadır. Bu nedenle yargı süreci daha kısa ve yaklaşık 1-2 duruşma sürecektir, dava genel olarak 1-3 ay sürecektir.
Bir davada deliller, iddia ispatlama ve davanın kabulü yönünde karar verilmesi açısından en önemli unsurdur. Yaş düzeltim talebinde bulunan kimse, talebini dayandırdığı gerekçesini delillerle ispatlamakla ve hukuki yararının bulunduğuna dair iddiasını ispatlamakla mükelleftir. Tanık da delil olduğundan mahkeme huzurunda yaş düzeltimine ilişkin beyanlarda bulunarak davanın esasına etki edecek beyanlarda bulunabilecektir.
Mahkeme tarafından kurulan hüküm taraflardan birisi veya her iki taraf bakımından aleyhe bir hüküm ise karara itiraz ederek istinaf yoluna başvurma hakkı bulunmaktadır. İstinaf başvurusu süresi, mahkemenin gerekçeli kararın taraflara tebliğ etmesinden itibaren 2 haftadır. Bölge adliye mahkemesi kararı mahkemenin hükmünü inceledikten sonra verdiği kararı, yerel mahkemeye gönderecektir.
İSTANBUL ( ). ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACI: Ad Soyad (TC Kimlik No: …)
Adres
DAVALI: … Nüfus Müdürlüğü
VEKİLİ: Av. Ad Soyad
Adres
KONU: Yaş düzeltimi talepli dava dilekçesidir.
AÇIKLAMALAR:
1-) Müvekkil, … Nüfusuna bağlı … İl, … ilçe, … cilt, … hane ve … sıra numarasına kayıtlıdır. Müvekkilin nüfus kayıtlarında 1985 yerine 1975 yazmaktadır.
2-) Müvekkilin doğum tarihi 1985’tir, ancak iş başvurularında ve sosyal ortamlarda nüfusta yanlış yazılan doğum tarihi nedeniyle hukuki sorunlara yol açmaktadır.
3-) Müvekkil 1985 tarihinde … Hastanesi’nde doğmuş olup doğum kaydının ilgili hastaneden celbi adına müzekkere yazılmasını talep etmekteyiz. Müvekkilin ileride daha fazla problem yaşamaması adına doğum tarihinin doğum raporları doğrultusunda düzeltilmesi talebiyle ilgili dava açma zarureti hasıl olmuştur.
HUKUKİ NEDENLER: TMK ve ilgili her türlü mevzuat
HUKUKİ SEBEPLER: X Devlet hastanesi doğum raporu, nüfus kaydı, tanık ve her türlü yasal delil.
SONUÇ ve İSTEM: Yukarıda açıklanan ve gerekçelendirilen nedenlerle; müvekkilin nüfusta belirtilen doğum kaydının doğum raporuna göre düzeltilmesi istemli davanın kabulü yönünde karar verilmesini vekaleten talep ederim.
Davacı Vekili
Av. Ad Soyad
İmza
İlgili Cumhuriyet Başsavcılığının iddianamesiyle şüpheli hakkında çocuğun cinsel istismarı ve cinsel amaçlı kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçundan hazırlık soruşturması başlatılmıştır. Mağdurun yaşı, fiziki hali ve görüntüsü nedeniyle yaşıtlarından büyük göründüğü tespit edilmiştir. İlgili devlet hastanesine sevk edilmesiyle mağdurun kemik yaşının 18-22 yaş aralığı ile uyumlu olduğu, nüfus kayıtlarının ise gerçeği yansıtmadığı saptanmıştır.
Davacılar tarafından asliye hukuk mahkemesinde davalının nüfus kaydının gerçeği yansıtmadığı, doğum tarihinin gün ve ay baki kalarak yaş düzeltme talebiyle dava açılmıştır. Mahkeme, davalının yerleşim yerinin başka bir ilde olması nedeniyle yetkisizlik kararı vermiştir. Ancak diğer mahkeme de yapmış olduğu araştırmada yaşadığı ilin ilk açılan mahkemede olduğunu belirterek karşı yetkisizlik kararı vermiş olduğundan yetki ve görüşmezlik uyuşmazlığını incelemeye almıştır.
Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 36. maddesinin ilk fıkrasının a bendinde, nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltmeyi isteyen Cumhuriyet savcılarının yerleşim yerindeki görevli asliye hukuk mahkemesinde dava açılabileceği hüküm altına alınmıştır. Türk Medeni Kanunu’nun 19. maddesinin ilk fıkrasına göre ise yerleşim yerinin bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yer hükmü düzenlenmiştir. Yargıtay, sonuç olarak kesin yetki bulunmadığından ilgili asliye hukuk mahkemesinde davanın görülerek sonuçlanması gerektiğini belirterek oy birliği ile karar vermiştir. (Yargıtay 20. Hukuk Dairesi 2018/3841 Esas, 2018/5474 Karar)
Davacı, 20.04.1971 doğumlu olup 05.01.1968 olarak düzeltilme talepli yaş düzeltme davası açmış, mahkeme tarafından davanın reddine karar verilmiştir. Karara karşılık davacı vekili tarafından temyiz başvurusunda bulunulmuştur.
Yargıtay, dosya incelemesinde … Milli Eğitim Müdürlüğünün cevabında davacının 20.04.1974 tarihinde ilkokula kaydolduğunu ve mezuniyetinin ise 09.05.1980 yılında olduğunu belirttiğini saptamıştır. Cevabın ekinde ise ilgiliye ait olan öğrenci kütük defter fotokopisi ile diploma defteri fotokopisi gönderildiğini tespit edilmiş. Yaş tashihine ilişkin davalar kamu düzeninden olup hakim taleple bağlı kalmayarak kendiliğinden de araştırma yapabilir, elde edeceği bulgulara göre çelişki meydana getirmeyecek şekilde hüküm kurması gerektiği belirtilmiştir.
Yargıtay uygulamalarında 25 yaş sonrasında yaş tespiti yapılamayacağına dair ne kadar karar verilmiş olursa olsun dosyadaki belgelerine göre resmiyette 3 yaşında ilkokul kaydı yapıldığı ve 9 yaşında ilkokul diploması kazanmaya hak kazandığı görülmektedir. Söz konusu kayıtlar, hayatın olağan akışına aykırı olduğundan mahkemenin ret kararı verilmesi hukuka aykırı bulunmuştur. Mahkemenin kabulü yönünde kararı verilmesi gerektiğinden bozma kararı verilmiştir. (Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2017/6725 Esas, 2017/17658 Karar)