Nafaka, nafaka ödeyecek kişi ve ödenecek kişinin sosyal ve ekonomik düzeyine göre belirlenecek olan bir aylıktır. Nafaka yükümlüsü, mahkeme tarafından takdir edilen nafakaya karşı nafakanın kaldırılması adına şartlar oluştuğu takdirde dava açma hakkına sahiptir. Tarafların mali durumu ya da sosyal ve ekonomik durumunda olan değişimi ile nafaka borçlusu nafakanın azaltılması (nafaka indirim) davası açma, nafaka alacaklısı ise nafakanın artırılması davası açma hakkına sahiptir. Nafaka borçlusu tarafından ödenen nafakaya karşı nafaka alacaklısının nafakaya artık ihtiyacı olmadığı hallerde nafakanın kaldırılması davası açılabilecektir. Bu durum nafaka alacaklısının yeni gelir elde etmesi ve işe girmesi hallerinde ortaya çıkacaktır.
Taraflar arasındaki geçimsizlik ya da aldatma durumlarında biran evvel boşanmak ve en kısa yol olarak anlaşmalı boşanma yolunun tercih edilebilmektedir. Taraflardan birisi biran evvel boşanmak için anlaşmalı boşanma protokolünde diğer eşin nafaka ya da mal paylaşımı gibi maddi konulardaki talebini kabul edip imzalamaktadır. Böyle durumlarda, mali gücünün çok üstünde bir nafaka miktarını bilerek ve isteyerek kabul etmektedir. Anlaşmalı boşanma gerçekleşen taraf, boşanma akabinde karşı tarafın mali gücünün yerinde olduğu ve nafaka miktarının ekonomik durumunu zorladığı talebiyle nafakanın kaldırılması davası iyi niyet, dürüstlük kuralları ile bağdaşmamaktadır. Yargıtay içtihatlarında, sırf biran evvel boşanmak için diğer eşin isteklerini kabul etmekte olduğundan açılan nafaka azaltım ya da kaldırma davaları sözleşmeye bağlılık ilkeleri ile bağdaşmayacağı kabul edilmektedir. Önemli olan nafakanın kaldırılması için nafaka alacaklısı ya da yükümlüsünün gerekli şartların oluşması gerekmektedir.
Yoksulluk nafakasında, nafaka alacaklısının ölmesi halinde, dava açmaya gerek yoktur. Nafaka borçlusunun ölmesi halinde de işleyecek olan nafaka ödeme yükümlülüğü kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Nafaka, alacaklının ölümü halinde kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Bunun yanında aynı durum nafaka alacaklısının yeniden evlenmesi halinde ortaya çıkacaktır. Nafaka yükümlüsü, nafaka alacaklısın evlenmesi bahsiyle nafakanın kaldırılması adına dava açmasına gerek yoktur, kendiliğinden nafaka kalkacaktır.
İştirak nafakasında da çocuğun ölmesi ya da çocuğun on sekiz yaşını doldurması hallerinde nafaka kendiliğinden ortadan kalkacaktır.
Nafaka yükümlüsünün mahkemeye başvurarak nafakanın kaldırılması davasını açacağı haller;
Daha önceden verilen nafakanın ödenmesi yönünde karar, nafakanın hükmedilmesi için belirlenen koşulların kalkması halinde nafaka ödenmesine devam edilmeyeceği yönünde karar verebilecektir.
Diğer bir husus da Yargıtay kararlarında, yoksulluk nafakası alan eski eşin asgari ücretli bir işe girilmesi nedeniyle nafakanın kaldırılması davası adına bir gerekçe olmadığı kabul edilmiştir. Asgari ücret ile çalışmaya başlayan eski eşin yoksulluğu ortadan kaldıran bir durum olmadığı ve ancak bu durumda nafakanın azaltılmasında talep edileceği belirtilmiştir. Nafaka alacaklısının yeni bir işe başlaması ya da nafaka yükümlüsünün işten çıkarılması durumlarında tarafların ekonomik durumuna göre hakim nafakanın kaldırılması değil, nafakanın azaltılmasına karar verecektir.
Nafakanın kaldırılması davası nafaka yükümlüsü tarafından ya da nafaka yükümlüsünün talebi ile avukatı tarafından açılabilecektir. Nafakanın kaldırılması davasına hazırlanırken dava dilekçesini hazırlamak ya da dava dilekçesindeki iddiaları ispatlamak amacıyla hangi delillerin sunulabileceği iyi bilinmelidir. Bu nedenle uzman bir boşanma avukatından destek alınmalı ve dava yürütülmelidir.
Nafakanın kaldırılması talebi ile dava dilekçesi ve eklerinde delilleri ile birlikte dava açılmaktadır. Davanın açıldığı mahkemeye dosyaya ilişkin belli harçlar ve giderlerin de yatırılması gerekmektedir. Dava açılmasından sonra dava dilekçesinin davalıya tebliğ edilip edilmediğinin ve tebliğ edilmiş ise usulen tebliğ edilip edilmediği de takip edilmelidir.
Nafakanın kaldırılması davasında zamanaşımı, herhangi bir süreye tabi tutulma durumu bulunmamaktadır. Nafakanın kaldırılması davası, nafakanın kaldırılması için gerekli olan koşulların oluşması olduğu hallerde zamana bağlı olmadan açılabilmektedir. Sonuç olarak tarafların sosyal ve ekonomik durumları, yaşam koşulları değişim gösterebilmektedir, nafaka alacaklısının ya da yükümlüsünün ekonomik durumu sabit kalmamaktadır. Tüm bu nedenlerle herhangi bir süreye tabi olmadan kaldırma için belli şartlar oluşması halinde her zaman nafakanın kaldırılması davası açılabilmektedir.
Nafakanın kaldırılması davasında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile mahkemeleri her ilçede bulunmamaktadır. Bu nedenle aile mahkemeleri olmayan yerlerde asliye hukuk mahkemelerinde nafakanın kaldırılması talebi ile dava açılabilir. Asliye hukuk mahkemeleri, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakabilecektir. Görevli olmayan mahkemede nafakanın kaldırılması talebi ile dava açıldığı vakit mahkeme görevsizlik nedeniyle davanın reddine karar verecektir.
Nafakanın kaldırılması talebiyle açılacak olan davada yer yönünden yetkili mahkeme ise nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesidir. Nafaka alacaklısı nerede yaşıyorsa o yerdeki aile mahkemesinde dava açılacaktır.
Karşı dava, aynı mahkeme içerisinde kendisine dava açılan davalının hak ve hukuki menfaatini ileri sürerek dava açmasıdır. Davacının açmış olduğu nafakanın kaldırılması davasına karşılık davalı, nafakanın kaldırılması talebinin reddine ve nafaka miktarının arttırılmasına yönelik talepte bulunabilir.
Davalının açacağı karşı davada, davacının dava dilekçesinin davalıya tebliğ edilmesi gerekmektedir. Davalı, cevap dilekçesini mahkemeye vereceği süre içerisinde karşı dava dilekçesini sunmalı ve karşı dava harcı ile masrafını yatırmalıdır. Karşı dava dilekçesi yasal süre içerisinde cevap dilekçesi ile birlikte verilebileceği gibi cevap dilekçesinden ayrı da verilebilir.
Karşı dava dilekçesi, davacıya tebliğ edilecek ve davacıya tebliğden itibaren karşı davaya cevap yazabilmek için süresinin ne kadar olduğu belirtilecektir. Karşı dava açmak isteyen davalının tüm bunları göz ardı etmemesi gerekmekte ve yasal süre içerisinde yapılacakları kaçırmamalıdır. Mahkeme, karşı dava açılması halinde nafakanın kaldırılması ile nafakanın artırılması taleplerini birlikte değerlendirerek bir hüküm oluşturacaktır.
Dava açıldığı vakit mahkemeye davanın konusuna ilişkin harçlar yatırılmaktadır. Harç, maktu ve nispi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Nafakanın kaldırılması talebiyle açılacak olan davada harç nispi harçtır. Nispi harç davaya konu olan değere göre değişebilen ve hesaplanan harçtır. Bu nedenle, nafakanın kaldırılması talebiyle açılacak olan davada kaldırılması istenilen nafakanın bir yıllık olan miktarı üzerinden harç hesaplanarak dava açılmalıdır. Açılmış olan dava neticesinde harç yatırılmadığı vakit, davanın esasına girilmemektedir. Bu nedenle açmış olduğunuz dava dosyasına ilişkin harç ve giderin yatırılmaması ve verilen süre içerisinde eksikliğin giderilmemesi halinde davanızda hukuki kayıplara sebep olacağından bu hususlara dikkat edilmelidir.
Nafakaya ilişkin davalarda yargılama usulü basit yargılama usulüdür. Basit yargılama usulü, boşanma davalarında görülen yazılı yargılama usulünden farklıdır. Basit yargılama usulünde dilekçeler aşaması yazılı yargılama usulünden daha kısadır. Davada yalnızca dava dilekçesi ile cevap dilekçesi aşaması bulunmakta, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi aşaması bulunmamaktadır.
Diğer bir husus da basit yargılama usulü, yazılı yargılama usulünden daha kısa sürmektedir. Basit yargılama usulü en fazla iki duruşma yapılmaktadır. Nafakanın kaldırılması talebi ile açılan davada, deliller toplanıldığı ve hakim toplanacak delil olmadığına kanaat getirdiği vakit iki duruşma sonunda bir karar verecektir. Bunun yanında basit yargılama usulü zaman açısından kısa sürdüğünden dava dilekçesine ve cevap dilekçesine delillerin eklenilmesi, hangi kurumlara müzekkere yazılacak ise o kurumların bildirilmesi gerekmektedir.
İSTANBUL ( ). AİLE MAHKEMESİNE
DAVACI: Ad Soyad (TC Kimlik No)
Adres
VEKİLİ: Av. Ad Soyad
Adres
DAVALI: Ad Soyad (TC Kimlik No)
Adres
KONU: İstanbul ( ). Aile Mahkemesinin …/… Esaslı dosya üzerinden verilen ve kesinleşen nafakanın kaldırılması, mümkün olmadığı takdirde indirilmesi yönünden talepli dava dilekçesidir.
H.E.D: … TL
AÇIKLAMALAR:
1-) Taraflar İstanbul ( ). Aile Mahkemesinin …/… Esas Sayılı dosyası üzerinden boşanmış, davacı müvekkil tarafından davalıya davanın kesinleşme tarihinden itibaren aylık … TL yoksulluk nafakası ödenmesi yönünde karar verilmiştir.
2-) Müvekkil, söz konusu nafakayı ödemekte zorlanmakta ve davalı tarafın yoksulluk durumu da kalktığından bu davayı açma gereği doğmuştur. Davalı taraf, nafaka kararınım verilmesinden sonra müvekkil aleyhine icra takibi başlatmıştır. Müvekkilin emekli maaşı dışında herhangi bir yerden geliri bulunmamakta olup, söz konusu icra takibinde müvekkilin nafaka borcuna karşılık emekli maaşından kesinti yapılmaktadır.
3-) Bütün bunlar yanında, davalı taraf, müvekkilin nafaka yükümlülüğünün sona ermemesi adına evlilik yapmamaktadır. Davalı taraf, eski komşusu olan … ile aynı evde yaşamaktadır. Davalı taraf, resmi olarak bu bey ile evlenmediğini ama imam nikahı yaptıklarını tüm akraba ve çevresine anlatmıştır. Tarafların birlikte yaşadığına dair karşı komşusu ile alt komşusu mahkemenizde tanıklık edecektir.
4-) Tüm bu nedenlerle davalı taraf adına hükmedilen yoksulluk nafakasının kaldırılması gerekmektedir.
HUKUKİ SEBEPLER: TMK, HMK ve ilgili her türlü yasal mevzuat.
HUKUKİ DELİLLER: İstanbul ( ). Aile Mahkemesi …/… Esas Sayılı dosya, İstanbul ( ). İcra Müdürlüğü …/… Sayılı takip dosyası, ekonomik ve sosyal durum araştırması, tanık, fatura, kredi kartı ekstresi, tapu kaydı, araç kaydı ve ilgili her türlü yasal delil.
SONUÇ ve İSTEM: Yukarıda açıklanan ve gerekçelendirilen nedenlerle;
1-) Haklı davamızın kabulüne,
2-) Davalı taraf adına ödemekle yükümlü olunan yoksulluk nafakasının kaldırılmasına, mahkeme aksi kanaatte ise nafaka miktarının indirilmesine
3-) Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalı tarafça ödenmesine karar verilmesine saygılarımızla vekaleten talep ederiz.
Davacı Vekili
Ad Soyad
İmza
Taraflar arasında 2011 yılında boşanma gerçekleşmiş ve boşanma sonrasında aylık 300 TL davalı lehine yoksulluk nafakasına hükmedilmiştir. Boşanma sonrasında davalı asgari ücret altında bir maaşlı işe başlamış ve davacının herhangi bir işi olmadığından geliri olmadığından bahisle 300,00 TL olan yoksulluk nafakasının kaldırılmasını talep etmiştir. Yerel mahkeme tarafından verilen kararda davalı lehine olan yoksulluk nafakasının kaldırılmasına karar verilmiştir.
Yargıtay, temyiz üzerine dosyayı incelemiş ve dava tarihindeki şartlar ile davalının yoksulluğunun ortadan kalkmadığı, asgari ücret altındaki gelirin yoksulluk nafakasının tamamen kaldırmaya neden olmadığı, nafakanın indirmeye karar verilebileceği gerekçesi ile mahkemenin yanılgılı değerlendirme ile karar vermiş olmasından bozma kararı vermiştir. (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2015/8762 Esas, 2015/16794 Karar)
Taraflar 2013 yılında boşanmış, boşanma ilamıyla aylık 250 TL davalıya yoksulluk nafakası ödemekle yükümlü olan bir hüküm kurulmuştur. Davacı, nafakanın kaldırılması davası açarak davalının başka biriyle evli gibi yaşam sürmesi nedenini de gerekçe olarak göstermiştir. Davacı ile davalı arasında nafakaya ilişkin talebim yoktur beyanı ile boşanma kesinleşmesi sonrası ibraname imzalanmış ve ibraname mahkemeye de sunulmuştur.
Yerel mahkeme, dosyaya sunulan ibranamenin feragat olarak kabulünün mümkün olmadığı ve davalı tarafın boşanma tarihindeki ekonomik durumu ile boşanma sonrasındaki ekonomik durumunda bir değişiklik olmadığından bahisle nafaka kaldırılması davasının kaldırılması talebinin reddini talep etmiştir. Bunun üzerine davacı vekili karara itiraz ederek temyiz talebinde bulunmuştur.
Yargıtay, yerel mahkemenin vermiş olduğu kararı davalının evlenme olmaksızın başka birisiyle fiilen evli gibi yaşaması tanık beyanları ile ispatlanmış olduğunu belirtmiştir. Tanık beyanında imam nikahı kıyılarak altı ay tarafların birlikte yaşadığını belirtmiştir. Bütün bu nedenlerle yoksulluk nafakasının kaldırılması talebinin kabul edilmesi gerek olup mahkemenin kararını bozmuştur. (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2015/9969 Esas, 2015/16668 Karar)
Tarafların boşandığı ve davalı yararına 300 TL yoksulluk nafakasına hükmedildiği belirtilmiştir. Davalı, emekli olduğunu nafaka kesintisi nedeniyle kendisine 115,69 TL ödendiğini ve herhangi bir yerden geliri ya da malı olmadığını belirtmiştir. Ancak davalının sigortalı olarak işe bağladığını ve bu nedenle de yoksulluk nafakasının kaldırılmasını talep ederek dava açmıştır. Yerel mahkeme, davacının açmış olduğu davayı kabul ederek nafakanın kaldırılmasına karar vermiştir.
Yargıtay, nafakanın yoksulluğun ortadan kalkması halinde kaldırılmasının söz konusu olabileceğini belirtmiş, yerleşik kararlarında da asgari ücret düzeyinde gelire sahip olunmasının yoksulluk nafakasının kaldırılmasına olanak olmadığını belirtmiştir. Bunun yanında davalının çalışmaya başladığı için geçici olduğu, her an işten çıkartılabileceği ve sabit bir iş olmadığından bahisle geçici işlerde çalışmanın yoksulluk nafakasını kaldırmaya gerek olmadığından bahisle mahkemenin kararına karşılık bozma kararı vermiştir. (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2015/9825 Esas, 2015/13754 Karar)
Taraflar 2012 yılında boşandığını, müşterek çocuğun velayetinin davacı tarafa verildiğini ve davalı tarafa 150 TL yoksulluk nafakasına hükmedildiği belirtilmiştir. Boşanma tarihinden sonra davalı lehine dul ve yetim aylığı bağlandığı ve davacının kendisinin iflas ettiğini ve inşaatlarda amelelik yaptığını belirterek nafakanın kaldırılmasına ve çocuğu adına 200 TL iştirak nafakasına hükmedilmesini talep etmiştir.
Yerel mahkeme, davalının yetim aylığı almasının davalıyı yoksulluktan kurtarmayacağından bahisle nafakaya muhtaç olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Yargıtay, dul ve yetim aylığının yoksulluğu gidermeyeceğinin açık olduğunu belirtmiş, davalının elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücret seviyesinin altında olduğunu dikkate alarak kaldırma talebinin içerisinde indirme talebinin de olması sebebiyle mahkemenin vermiş olduğu karara karşılık bozma kararı vermiştir. (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2014/14756 Esas, 2015/885 Karar)
Nafakaya ilişkin davalar, kamu düzeninden ileri gelmektedir. Basit yargılama usulüne tabi olup dilekçeler aşaması yalnızca dava ve cevap dilekçesinden ibarettir. Nafakanın kaldırılması davası, en fazla iki ya da üç celse sürmektedir.
Nafakanın kaldırılmasına ilişkin gerekçeler tam ve eksiksiz olarak belirtilmeli ve dava dilekçesi Hukuk Muhakemeleri Kanuna uygun olmalıdır. Dava dilekçesinde nafakanın kaldırılmasına ilişkin sunulan gerekçeyi ispatlayacak deliller de dilekçe ekinde sunulmalıdır.
Nafakanın kaldırılması davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin olmadığı yerde görevli mahkeme ise asliye hukuk mahkemesidir. Yer bakımından yetkili mahkeme ise davalı olan nafaka alacaklısının yerleşim yeridir.
Nafakanın kaldırılmasına ilişkin hüküm verilmiş ise kesinleştirilmesi gerekmektedir. Karar kesinleşmeden icra edilemeyecektir. Bu nedenle nafakanın kaldırılmasına ilişkin kararın kesinleşmesine kadar nafaka borçlusu nafaka ödemesini gerçekleştirecektir. Kararın kesinleşmesi, her iki tarafın yasal itiraz süresinde karara itiraz etmemesidir.
Yoksulluk nafakası alan eski eşin evli gibi başka birisiyle yaşaması; bir işe girmesi; herhangi bir yerden geliri bulunması veya babasının emekli aylığını alması gibi durumlarda nafakanın kaldırılma sebebi oluşacaktır. Yoksulluk nafakası alan eski eşin başka birisiyle evlenmesi halinde de nafakanın kaldırılması sebebi oluşur.
Müşterek çocuk adına ödenen nafaka, iştirak nafakasıdır. İştirak nafakası, çocuğun on sekiz yaşını doldurması ile son bulacaktır. Bunun dışında nafaka ödeyen ebeveyn çocuğun velayetini alır ise iştirak nafakası ödemeyecektir. Ancak her iki durumda da nafaka kendiliğinden kalkacaktır.
Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eş adına bağlanan aylıktır. Ancak yoksulluk nafakası alan kişi, yeniden başkasıyla evlenirse yoksulluk nafakası kalkacaktır. Aynı durum iştirak nafakası için geçerli değildir, iştirak nafakasında nafakayı alan ebeveynin yeniden evlenmesi halinde nafaka kaldırılmaz.
Mahkeme tarafından verilen tedbir nafakası kararı dışında verilen nafakaya ilişkin hükümlerin kesinleşmesi gerekmektedir. Nafakaya ilişkin verilen kararın icra edilebilmesi, faaliyete geçilebilmesi için kesinleşmesi gerekmektedir. Kararın kesinleşmesi, karara ilişkin itiraz edilmemesi ile mümkündür.
Mahkeme tarafından verilen karara itiraz edilebilmesi için her yıl istinaf parasal sınır belirlenmektedir. Nafakanın kaldırılması davasında verilen karara itiraz edilebilmesi için nafakanın bir yıllık toplam tutarı istinaf parasal değerinin üzerinde olması gerekmektedir.