Kadının Kocasının Soyadını Alması İptal Edildi

Anayasa Mahkemesi 22.02.2023 günü, Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesine itirazı değerlendirmiş ve hükmün kaldırılması talebini kabul etmiştir. Kaldırma talebi, İstanbul 8. Aile Mahkemesi tarafından yapılan başvuru üzerine değerlendirilmiştir ve evlenmeden önceki soyadının kullanılmasına izin verilmesi talebi ile açılan davada itiraz konusu kuralın Anayasaya aykırı olduğuna karar verilmiştir.

• İtiraz Edilen Kanun Hükmünün İçeriği Nedir?

Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesi, 22/11/2001 tarihli Türk medeni Kanunu’nda yer almaktadır.  Maddenin tam metni;

Türkiye’de ilgili madde gereği, kadın evlendiği zaman kocasının soyadını almaktadır. Sonrasında memura ya da nüfus idaresine başvurarak evlilik öncesindeki “bekarlık” soyadını da kullanmaya yönelik talepte bulunabilecektir.

• İlgili Kanun Maddesine Kim İtiraz Etmiştir?

Bir davaya bakmakta olan mahkeme, dava nedeniyle uygulanacak kanunun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin hükümlerini Anayasaya aykırı görmesi halinde veya taraflardan birisinin ileri sürdüğü hukuka aykırılığın ciddi olduğu kanısına varması halinde iptali için Anayasa Mahkemesine başvurma hakkı bulunmaktadır. (Anayasa madde 152 ile 30/03/2011 tarihli ve 6216 Sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 40. maddesi)

Bir mahkemenin Anayasa Mahkemesine başvurması için önemli olan mahkemenin görevine giren bir dava olması, iptali istenen hükmün davada uygulanacak olması, dava sonucunda olumlu ya da olumsuz yönde etki yapacak nitelikte bulunmalıdır.

Nitekim İstanbul 8. Aile Mahkemesi de kadının bekarlık soyadının kullanılmasına izin vermesi için açılan davada, mahkeme ilgili hükmü ilgilendiren TMK madde 187’nin Anayasaya aykırılığı nedeni ile iptaline başvurulmuştur.

• TMK madde 187’ye Neden İtiraz Edilmiştir?

* Kadının evlenmeden önceki soyadını, bekarlık soyadını kullanması için talepte bulunması ve anılan soyadını kocasının soyadının önünde kullanması şartına bağlılığı, kadının bekarlık soyadını “tek başına” kullanamaması,

* Kadının kimliğinin parçasını oluşturan soyadı kullanma hakkına getirilen bir sınırlama olduğu,

* Erkeğin doğumla kazandığı soyadını ömür boyu kullanmaya hakkı varken kadına aynı hakkın tanınmadığı, “EŞİTLİK” haklarına aykırı olduğu,

* Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin bu farklı muamele nedeni ile ihlal kararı verdiği,

* Bireysel başvuru alanında Anayasa Mahkemesince de ihlalin kabul edildiği; ama idarenin kullanmaya karar verdiği ileri sürülmüştür.

* Türk Medeni Kanunu’nda kadın – erkek yasa önünde eşit iken, evliliğin genel hükümlerinde her iki eşin de yasal olarak eşit sorumluluğu varken soyadı konusunda kadına farklı bir karar verilmesi nedeni ile itiraz edilmiştir.

• Anayasa Mahkemesi TMK madde 187’yi Neden Kaldırmıştır?

Eşitlik ilkesinin amacı kişilerin kanun karşısında aynı işleme bağlı tutulmasıdır, kişilere ayrım yapmasını, ayrıcalık tanınmasını önlemektir.

İlgili kanun maddesinin eşitliğe aykırı olması, kadın – erkek eşitliğinin tam anlamıyla sağlanması gerektiği, medeni haklar ve sorumluluklar hususunda eşit şekilde yararlanılması, TMK madde 187’nin kanunilik ilkesi ile bağdaşmadığı belirtilerek iptali gerektiği belirtilmiştir.

• İptal Kararı Ne Zaman Uygulanacaktır?

İlgili kanun maddesinin iptali, Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak 9 ay sonrasında, 28.01.2024’te yürürlüğe girecektir.  Bu da demek oluyor ki; belirlenen tarihe kadar TMK madde 187 uygulanacaktır. 28.04.2024 tarihine kadar evlenecek olan çiftlerde kadın, evlenmekle kocasının soyadını alacaktır.

Anayasa Mahkemesinin kadının kocasının soyadını almasına ilişkin 4721 Sayılı Kanunu’nun 187. maddesinin 1. ve 2. cümlesinin iptaline ilişkin 22.02.2023 tarihli ve 2022/155 Esas sayılı, 2023/38 Karar sayılı 28.04.2023 tarihinde Resmi Gazete’de yürürlüğe giren kararın tamamı:

“https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2023-38-nrm.pdf”